Інформація про новину
  • Переглядів: 2192
  • Автор: admin
  • Дата: 9-03-2018, 23:44
9-03-2018, 23:44

Ewolucja człowieka

Категорія: Podręczniki w języku polskim » Biologia

Pierwsze naczelne były podobne do myszy

Ewolucja naczelnych, która doprowadziła do powstania współczesnych ludzi, zaczęła się w końcu kredy, około 70 min lat temu. Najwcześniejsze naczelne, jak na przykład purgatorius, były niewielkimi zwierzętami, które z wyglądu przypominały myszy (ryc. 45.1). Jednak już wtedy w nich były założone cechy i budowy i zachowania, które wyznaczały dalszą ewolucję naczelnych. W odróżnieniu od innych ówczesnych ssaków, one prowadziły przeważnie nadrzewny tryb życia połączony ze skokami z gałęzi na gałąź. Prócz tego pierwsze naczelne były bardziej aktywne w dzień i w poszukiwaniu pokarmu kierowały się bardziej wzrokiem niż węchem. Właśnie dlatego obecnie naczelne mają dobre kolorowe widzenie barwne (w odróżnieniu od większości ssaków), dobrze określają odległość między obiektami (jest to bardzo ważne podczas skoków z gałęzi na gałąź), a także mają dłoń chwytną - można się nią zaczepić za gałąź podczas lądowania. Należy też zaznaczyć, że w jadłospisie najwcześniejszych naczelnych były przeważnie owoce - dość kaloryjny pokarm, trzeba ich niedużo zjeść, aby nasycić się. Otóż na wyżywienie one wytracały niedużo czasu, w odróżnieniu na przykład od krowy, która zmuszona jest jeść trawę przez cały dzień. Wolny czas sprzyjał rozwojowi zachowania społecznego.

Pochodzenie małp człekokształtnych związane jest z życiem na otwartej przestrzeni

Około 25 min lat temu powstały pierwsze małpy człekokształtne - prokonsule, które zamieszkiwały deszczowe tropikalne lasy Afryki (ryc. 45.2). Ale około 12 min lat temu zaszła globalna zmiana klimatu: on stał się bardziej suchy, a bezkrajne lasy tropikalne zmieniły się na trawiaste sawanny. Część małp człekokształtnych pozostała zamieszkiwać ostatki lasów równikowych - wśród ich potomków są współczesne szympansy i goryle. A inna grupa człekokształtnych małp przystosowała się do życia w sawannach.



Przy tym one przeszły do poruszania się na dwóch nogach - taki sposób okazał się dla naczelnych wygodniejszy, ponieważ one teraz zamieszkiwały na otwartej przestrzeni.

Australopiteki łączyły w sobie cechy małp i ludzi

Australopiteki pojawiły się w Afryce około 7 min lat temu. One były formą przejściową, ponieważ łączyły w sobie cechy budowy małp czło-wiekowatych i człowieka (ryc. 45.3). Budowa ich czaszki była bardziej „małpia”, natomiast reszta szkieletu - bardziej postępowa i przystosowana do dwunożnego poruszania się. Tak naprawdę pierwsze australopiteki nie poruszały się w pełnej mierze pionowo: one mogły chodzić i na dwóch nogach, i

na czterech kończynach oraz łazić po drzewach. Około 4 min lat temu powstały australopiteki gracylne (wysmukłe). One już chodziły w pozycji pionowej, ale pod względem budowy czaszki i objętości mózgu były bardziej zbliżone do małp niż do współczesnego człowieka. Około 2,6 min lat temu australopiteki gracylne zapoczątkowały dwie linie ewolucyjne - masywnych australopiteków (parantropów) i ludzi {Homo). Masywne australopiteki przedstawiały alternatywną drogę rozwoju małp człekopodobnych - specjalizację żywienia się twardym pokarmem roślinnym. W tym celu u nich rozwinęły się masywne szczęki i potężne mięśnie żucia. Ale ich ewolucja została przerwana i około 1 min lat temu masywne australopiteki wymarły.

Pierwsi przedstawiciele rodzaju Homo są potomkami australopiteków

Pierwsze Homo pojawiły się w Afryce 2,6 min lat temu i były potomkami australopiteków gracylnych. Pierwszym przedstawicielem rodzaju był człowiek zręczny (ryc. 45.4, A).On posiadał większą objętość mózgu i aktywnie wytwarzał pierwsze narzędzia pracy. Następnie u człowieka obserwujemy zwiększenie się objętości mózgu oraz zmianę kształtu dłoni uwarunkowaną działalnością manualną. Około 1,7 lat temu powstaje człowiek afrykański (Homo ergaster). Narzędzia pracy stają się coraz bardziej skomplikowane, człowiek zaczyna posługiwać się ogniem, pojawiają się zbudowane własnoręcznie mieszkania. Te umiejętności pozwoliły człowiekowi porzucić granice Afryki i rozpocząć zasiedlenie kontynentu eurazyjskiego. Obszar tropikalny natomiast zasiedlił człowiek wyprostowany (ryc. 45.4, B).


 

Późniejsi przedstawiciele rodziny Homo żyją po dzień dzisiejszy

Około 400 tysięcy lat temu człowiek przemieścił się w strefę klimatu umiarkowanego. Pierwszy był człowiek heidelberski (ryc. 45.5, A). To był progresywny gatunek dawnego człowieka, który znowu przeniknął do Afryki i wyparł człowieka chodzącego pionowo ze strefy tropikalnej. Tam on dał początek współczesnemu człowiekowi rozumnemu - Homo sapiens. Jednocześnie na terytorium Europy od człowieka he-idelberskiego powstał neandertalczyk (ryc. 45.5, B),

a w Azji - denisowianin1 (człowiek z Denisowej Jaskini). Neandertalczyków możemy uważać za rdzenną ludność Europy, ponieważ właśnie w niej oni się pojawili. Objętość mózgu neandertalczyka jest taka sama jak objętość mózgu współczesnego człowieka. Neandertalczycy mają silnie rozwinięte łuki nadoczodołowe i mocną staturę. Jednak człowiek rozumny rozprzestrzenił się z Afryki i wyparł wszystkich innych ludzi, zasiedlając całą planetę. Jak okazało się dzięki rozszyfrowaniu genomów, człowiek rozumny wypierał nie tylko neandertalczyków2 i denisowian, ale też krzyżował się z nimi.

Dane analizy genetycznej współczesnego człowieka wskazują, że Europejczycy i Azjaci posiadają około 2,5% genów neandertalskich, a ludność wysp Oceanu Spokojnego - domieszkę genów denisowian. Dlatego też współcześni ludzie niosą w sobie część genów innych wymarłych przedstawicieli rodzaju Homo.

Także wśród dawnych ludzi znajdują niektóre gałęzi ślepe: gatunki, na których ewolucja się skończyła. Najciekawszym spośród takich gałęzi jest człowiek z Flores. Ci ludzie mieszkali na indonezyjskiej wyspie Flores około 18 tysięcy lat temu, czyli jednocześnie ze współczesnym Człowiekiem rozumnym. Ich wzrost stanowił 1 m, a wielkość mózgu 400 g - mniej niż u szympansów. Jednak oni potrafili wytwarzać kamienne narzędzia pracy. Uważa się, że przodkowie człowieka z Flores (najprawdopodobniej człowiek chodzący pionowo) trafili na wyspę około 1 min lat temu. Odtąd historia człowieka z Flores - to historia regresu i degradacji. Godne podziwu jest, że nie patrząc na zmniejszenie się wielkości mózgu i regres zdolności intelektualnych, oni potrafili zachować część kultury oraz technikę wytwarzania narzędzi pracy.

Rysy współczesnego człowieka należą do jednego gatunku - Człowieka rozumnego

Współczesny człowiek jest nie tylko najliczniejszym gatunkiem ludzi, który kiedyś istniał, ale i najróżnorodniejszym. Historycznie złożyło się tak, że grupy ludzi, które mieszkały w określonych regionach geograficznych i doznawały izolacji w ciągu dziesiątków tysięcy lat, sformowały rasy - grupy populacji, których osobniki cechują się podobieństwem cech dziedzicznych, które przejawiają się na zewnątrz w fenotypie. Narazie uczeni wyodrębniają od trzech do siedmiu podstawowych ras.

1 Wielu współczesnych badaczy rozpatruje heidelberskiego człowieka, neandertalczyka, denisowianina i współczesnego człowieka jako podgatunki Homo sapiens.

2 Sądzi się, że w wymieraniu neandertalczyków znaczącą rolę odegrały wulkaniczne erupcje: praktycznie jednoczesne erupcje w Apeninach i na Kaukazie spowodowały w Europie zimę wulkaniczną. Do tego momentu jak współcześni ludzie przyszli do Europy, neandertalczyków już prawie nie było

Rasa europeoidalna. Cechuje się wyciągniętym obliczem z wystającym nosem. Kolor skóry od białego do czarnego. Biała skóra pozwala lepiej pochłaniać promieniowanie ultrafioletowe, które jest niezbędne do syntezy witaminy D w warunkach złego oświetlenia. Włosy są przeważnie jasne, dość szeroka szpara oczna, cienkie wargi. Kolor włosów i oczu bardzo się różni (ryc. 45.6). Areał wyjściowy: Europa, Azja Przednia i Azja Mała, Afryka Północna, Indie Północne.

Rasa amerykanoidalna. Reprezentowana jest przez rdzenną ludność Ameryki, która dostała się tam z Eurazji przez Cieśninę Beringa. Charakterystyczne rysy: wysokie, wielkie oblicze z szeroką dolną szczęką; dość szeroka szpara oczna; spłaszczenie twarzy mniejsze niż u rasy mongoloidalnej, ale większe niż u innych ras; słabe owłosienie twarzy (ryc. 45.7, A).

Często łączona jest z rasą mongoloidalną w odmianę azjatycko - amerykańską.

Rasa mongoloidalna. Dla przedstawicieli rasy mongoloidalnej charakterystyczna jest szeroka płaska twarz o wystających kościach policzkowych, wąska szpara oczna (ryc. 45.7, B). Włosy ciemne, proste, grube; u mężczyzn słabe owłosienie ciała. Pochodzenie - Azja.

Rasa negroidalna. Jedyna wśród ras, która nie zaznała genetycznego wpływu neandertalczyków. Posiada największą genetyczną różnorodność - stanowi około 90% genetycznej różnorodności współczesnej ludzkości. Cechuje ją ciemna skóra, silnie skręcone włosy, bardzo szeroki nos, grube wargi (ryc. 45.8, A).

Pochodzenie - Afryka.

Rasa australoidalna. Reprezentowana jest przez ludność rdzenną Australii. Cechuje ją masywna czaszka o wydatnych łukach brwiowych, dużych szczękach i wielkich zębach; ciemna skóra, szeroki nos oraz silny zarost (ryc. 45.8, B).


Zastanów się

Wybierz jedną poprawną odpowiedź

1

Powstanie rozwiniętego widzenia barwnego u naczelnych związane jest z A A życiem na drzewie В potrzebą skakania z gałęzi na gałąź

C nocnym trybem życia D poszukiwaniem jedzenia za pomocą wzroku

E aktywnym zachowaniem społecznym

2

Takie cechy jak ciemna skóra, szerokie oczy, wąski nos i proste włosy cechują rasę

A europoidalną В mongoloidalną C negroidalną D australoidalną E indiańską

з

Prawidłowa kolejność przodków człowieka, zaczynając od najdawniejszego: A purgatorius, neandertalczyk, człowiek heidelberski В człowiek zręczny, człowiek chodzący pionowo, prokonsul C australopitek gracylny, prokonsul, człowiek chodzący pionowo D prokonsul, człowiek zręczny, australopitek Є człowiek afrykański, denisowianin, człowiek rozumny

4

Przejście od małp człekopodobnych do rodzaju Człowiek stało się w wyniku A przejścia do chodzenia w pozycji pionowej В zmniejszenie się powierzchni lasów tropikalnych C kształtowanie się umiejętności wytwarzania narzędzi pracy D przesiedlenia się australopiteków do Eurazji E krzyżowania się między gatunkami

5

Głównym przodkiem rasy eropoidalnej wśród przedstawicieli rodzaju Człowiek jest A australopitek В człowiek chodzący pionowo C człowiek rozumny D denisowianin E neandertalczyk

Sformułuj odpowiedź w postaci kilku zdań

6

Jakie cechy swojej anatomii i fizjologii człowiek zawdzięcza pierwszym naczelnym?

7

Jacy przodkowie współczesnego człowieka zamieszkiwali terytorium Europy? Ile razy ludzie „zasiedlali” Europę

8

Jak w trakcie ewolucji człowieka zmieniała się budowa ciała i zachowanie społeczne?

9

Podaj charakterystykę podstawowych przyczyn kształtowania się ras ludzkich.

10

Dlaczego w warunkach klimatycznych Afryki u przedstawicieli rasy negroidalnej ukształtowały się kręcone włosy?

Znajdź odpowiedź i postaraj się zrozumieć istotę problemu

11

Dlaczego przejście do chodzenia w pozycji pionowej w warunkach zwiększenia się przestrzeni sawann sprzyjało przeżywalności australopiteków?

12

Porównaj różne hipotezy powstania chodzenia w pozycji pionowej u przodków człowieka. Czy możliwe jest połączenie tych hipotez?

13

Różni antropologowie wyodrębniają różną ilość ras ludzkich. Jaka jest przyczyna takiej niejednoznaczności? Czy ma sens pojęcie rasy we współczesnym świecie?

Dowiedz się samodzielnie i opowiedz innym

14

Opisz drogi rozsiedlenia człowieka rozumnego po świecie. Kiedy i jakie regiony zasiedlono?

15

Jak zmieniła się budowa szkieletu małp człekopodobnych w wyniku przejścia do chodzenia w pozycji pionowej?

16

Scharakteryzuj znane dziś drzewo ewolucyjne człowieka. Dlaczego na nim jest tak dużo ślepych gałęzi?

 

Źródło: Biologia podręcznik dla klasy 9 Szałamow

 






^